Zlatni šakal (Canis aureus L. 1758) je široko rasprostranjena vrsta iz porodice pasa. Spada u kanide srednje veličine tela sa izraženom socijalnom organizacijom.

Centrom rasprostranjenja u evropskom delu areala se smatra Balkansko poluostrvo. Tokom novije istorije, areal šakala je u Evropi bio vrlo dinamičan. Prva polovina XX veka bila je u znaku neprestanog i veoma snažnog opadanja brojnosti populacija, kao i smanjivanja areala. Uzroci tako brzog nestajanja sa velikih prostranstava leže u brojnim akcijama trovanja (koje su naročito bile intenzivne u periodu nakon završetka II svetskog rata), kao i u prekomernom lovu i narušavanju staništa. Tokom poslednje dve decenije XX veka se povećava brojnost šakala koji šire svoj areal i rekolonizuju svoja prirodna staništa. Pored rekolonizacije, šakal se širi i na nove prostore koje istorijski nije naseljavao. Danas se vagrantne jedinke mogu naći i u pojedinim zamljama zapadne i severne Evrope.

Trend širenja je zabeležen i u Srbiji gde je vrsta do kraja sedamdesetih godina prošlog veka praktično bila na rubu opstanka. Od osamdesetih godina, populacija počinje da se oporavlja i širi iz tri područja sa kojih nikad nije nestala: Srema, okoline Negotina i Bele Palanke. Brzina širenja populacija i uvećavanje areala, odnosno proces rekolonizacije je tako snažan da se može označiti kao ekspanzija. Danas se šakal može naći na preko 2/3 teritorije Srbije. Šakal je u Srbiji lovna vrsta i posmatrano prema odstrelu, najveće brojnosti se nalaze u području Negotinske Krajine, Pomoravlja, Donjeg Podunavlja i Srema.

Sveobuhvatna istraživanja ekologije šakala u Srbiji su započeta 2003. godine na Biološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Posebna pažnja je usmerena na istraživanja trofičke ekologije. Sastav, način i strategija ishrane su neki od ključnih faktora koji mogu objasniti rapidno uvećanje brojnosti i širenja populacija. Priroda ishrane je izučavana na osnovu analize želudačnog sadražaja legalno odstreljenih jedinki i jedinki koje su stradale u saobraćaju. U jedanaestogodišnjem periodu (2004-2014. godine) prikupljen je 761 želudac (354 ženki i 406 mužjaka), dok je analiza ishrane bazirana na 634 želuca koji su imali sadržaj. Uzorci su sakupljeni sa šireg područja rasprostranjenja šakala, pri čemu većina uzoraka potiče sa šest ključnih lokaliteta: Surčin, Smederevo, Svilajnac, Velika Plana, Veliko Gradište i Negotin. Ishrana šakala je analizirana na nivou cele Srbije kao i po lokalitetima. Uočene su i razlike u ishrani po sezonama, kao i pojedine sličnosti među njima. Komparirana je i ishrana između uzrasnih kategorija, odnosno adultnih i juvenilnih šakala. Ustanovljen je i značajan ekonomski benefit na lokalnom nivou od ekosistemskih servisa koju populacija šakala omogućava u Srbiji.

Analiza ishrane šakala na području Srbije je pokazala da oni koriste široki spektar izvora hrane. Zabeleženo je ukupno 14 kategorija hrane: domaći papkari, živina, sitni sisari, divlja svinja, srna, zec, ptice, biljni materijal, ostale (divlje) karnivore, psi i mačke, vodozemci i gmizavci, nejestivi materijal, beskičmenjaci i riba. Kategorije domaći papkari i živina su najvećim delom bile zastupljene u vidu klaničnog otpada. Divlja svinja, srna i zec su uglavnom bili predstavljeni ostacima nakon obrade odstreljene životinje. Psi i mačke su uglavnom bili zastupljeni kao lešina poreklom od stradalih životinja.

U 101. godinu postojanja LSV sa drugačijim konceptom

Rezultati ovog istraživanja ukazuju da su šakali vrlo prilagodljivi stanišnim uslovima i da koriste lako dostupne izvore hrane. U tom smislu, dominantno su zastupljeni antropogeni izvori hrane. Generalni obrazac ishrane šakala je prisutan na svim istraživanim područjima i u okviru šireg areala šakala. Po pitanju ishrane šakal ispoljava oportunističko ponašanje pri čemu često ne lovi već pronalazi hranu. Na području Srbije se dominantno hrane klaničnim ostacima domaćih papkara, naročito svinja. Ovaj tip hrane se često može pronaći na mnogobrojnim divljim deponijama širom Srbije. Klanični otpad je posebno zastupljen u ishrani šakala tokom zimskog perioda, kada vlada oskudica prirodne hrane. Klanični otpad ostaje svež duže vremena usled niskih temperatura, što omogućava njegovu dugotrajniju dostupnost brojnim životinjama, pa i šakalima. Sličan obrazac ishrane se primećuje i tokom proleća.

Kao plen su u najvećoj meri zastupljeni sitni sisari. Ovu kategoriju čine prevashodno glodari. Češće su pronalažene voluharice nego miševi jer se sporije kreću pa predstavljaju lakši plen. Razlike u ishrani tokom sezona ukazuju na visok nivo plastičnosti ove vrste. Sitni sisari su glavni hranidbeni resurs šakalima tokom letnjeg perioda. Tokom iste sezone značajnog udela u ishrani ima i biljna hrana, pre svega trava i voće, koja lokalno predstavlja i glavni izvor hrane. Tokom jesenjeg perioda u pogledu procenta konzumirane biomase, klanični otpad domaćih papkara postaje najzastupljeniji dok su po učestalosti najčešće bili registrovani sitni sisari.

Gajene vrste divljači (srna, divlja svinja i zec) su zastupljene u malim količinama u ishrani šakala. Uglavnom su bile lokalno zastupljene u okviru područja sa visokim intenzitetom lova a gde se nepropisno odlažu ostaci nakon obrade odstreljenih jedinki. Porast brojnosti populacija šakala se u Srbiji nije negativno odrazio na populacije gajenih vrsta divljači. Ove tri kategorije hrane nisu zabeležene u ishrani štenaca.

Ishrana štenaca se nije bitnije razlikovala od ishrane adultnih jedinki, izuzev u količini konzumirane hrane. Dominirali su sitni sisari, a značajan udeo imali su biljna hrana i klanični otpad.

Na osnovu rezultata ovog istraživanja, može se zaključiti da šakal u Srbiji češće pronalazi hranu nego što lovi plen. Obzirom na način ishrane i visok lovni pritisak, indirektno se može zaključiti da šakali na području Srbije u lov idu sami ili u paru i da se ne udružuju u veće grupe radi savladavanja krupnijeg plena.

Šakali su u mnogim delovima Srbije vršni predatori usled dugogodišnjih akcija istrebljivanja vukova. Pored uloge "top" predatora u ekosistemima, značajan je i za uklanjanje animalnog otpada jer je gilda lešinara danas značajno osiromašena.

Na godišnjem nivou ekosistemski servisi uklanjanja animalnog otpada su procenjeni na 66,8 miliona dinara (oko 557000 evra) što predstavlja značajnu uštedu u ekonomskom smislu za Srbiju. Mogao bi se izvesti zaključak da je u Srbiji danas veća korist od prisutnosti populacije šakala nego što su to gubici u pogledu gajene divljači i domaćih životinja.

izvor:naruds.mpn.gov.rs