Period od 15. maja do 15. septembra u većini lovišta Republike Srpske je u znaku lova na srndaća. Mnogi lovci ističu da im je ovaj lov jedan od najomiljenijih, što se može obrazložiti činjenicom da je lov na srndaća „lagan“, te da se izvodi kad su pogodne vremenske prilike.

S druge strane, veliki broj lovaca nije svjestan odgovornosti koju nosi pri lovu na srndaća. Naime, lovac sa svakim odstrelom srndaća sprovodi intenzivnu uzgojnu mjeru, koja, ukoliko je pogrešna, može dovesti do značajnog poremećaja u populaciji. Zbog navedenog, lov srneće divljači se vrši probirnim odstrelom (čekanjem ili šuljanjem), uz korišćenje optičkih pomagala (dvogled, optički nišan). U kontekstu navedenog, svaki lovac bi trebalo da zna da srneća divljač nema izraženu prirodnu sklonost dobrovoljnog odlaska sa staništa gdje je rođena, što znači da loše sprovedena uzgojna mjera na određenom području ostavlja posljedice uglavnom samo na tom području.

Cilj odstrela

Zadaci probirnog odstrela nisu nimalo laki, naročito ako  treba znatno popraviti prenamnoženu i kvalitativno lošu populaciju divljači. Od vremena kada je nastao pojam probirnog odstrela interesovanje lovaca je uglavnom sužavano samo na jake trofeje i to u što većem broju. Zato je probirni odstrel srndaća shvatan većinom samo kao ocjenjivanje srndaća za odstrel pretežno prema rogovlju. Jako rogovlje srndaća može da budu proizvod samo jakog i zdravog tijela, a jake i zdrave jedinke se rađaju samo u zdravoj i, s obzirom na stanišne uslove, ne previše brojnoj populaciji divljači.

Osnova probirnog odstrela zato leži kako u regulisanju brojnosti populacije i njene strukture, tako i u stalnom eliminisanju svih slabih grla koja ne ulivaju nadu, počev od srna i njihovog potomstva, pa do srndaća, tako da u populaciji ostanu i da se razmnožavaju samo najjače, najkvalitetnije i najperspektivnije jedinke.

Ako nam je cilj da u populaciji imamo samo grla s najboljim nasljednim osobinama, neophodno je da nepoželjne jedinke eliminišemo odmah ili što prije, čim ih upoznamo kao takve. Zato je glavno načelo probirnog odstrela izlučiti sve nepoželjne jedinke u što mlađem uzrastu – „što prije, to bolje“. Iskusni lovni stručnjaci navode da je bolje napraviti grešku u probiranju u mlađem uzrastu nego na srednjodobnim grlima. Međutim, veoma često se među lovcima može čuti komentar da ne treba odstreljivati „šiljkane“.

Ocjenjivanje

Osnov za ocjenjivanje srndaća pri probirnom odstrelu predstavlja pouzdano ustanovljavanje (što približnije) starosti jedinke, a što se sprovodi kroz ocjenu tjelesne građe, držanja tijela, obojenost (naročito glave u ljetnoj dlaci) i vrijeme mijenjanja dlake, i na kraju opšte ponašanje životinje. Na rogovlju je najvažniji znak ocjene starosti vrijeme potpunog čišćenja, a najmanje pouzdan znak starosti su oblik i masivnost rogovlja. Dosta pouzdan znak ocjene starosti srndaća jeste obojenost glave, gdje se sa starošću mijenja i boja, a prema sljedećim pravilima: malo lane ima od rođenja u ljetnoj dlaci glavu skoro jednoličnu, nekada svjetlije, a nekada tamnije mrkosivo obojenu. Ova obojenost uglavnom ostaje i u jednogodišnjih grla, ali se kod jednogodišnjaka iznad nozdrva ističe bijela mrlja, koja je ponekad slabo naznačena. Kod dvogodišnjih srndaća čisto bijela mrlja iznad nozdrva je znatno šira i dostiže ponekad čak polovinu rastojanja između nozdrva i spojnice prednjih krajeva očiju. Čelo srndaća dvogodišnjaka je tamno, zbog čega usljed vidljivih granica između boja glava dvogodišnjeg srndaća djeluje šareno. Nosna bijela mrlja se sa godinama dalje širi, ali gubi svoju jasno bijelu boju i postepeno proniče  u okolnu tamnu dlaku i tako gubi svoju raniju granicu. U dozrijevajućih trogodišnjih i četvorogodišnjih srndaća navedena bijela mrlja postaje sve veća i manje izražena od okolne dlake, zauzimajući približno od pola do tri četvrtine prostora između nozdrva i očiju. Čeona boja kod ove kategorije takođe postaje sivlja. Od pete godine bijela mrlja iznad nozdrva se postepeno rasplinjuje prema čelu i proniče u tamniju boju ostalog dijela glave, dok prvobitnu tamnu čeonu mrlju prorastaju svjetlije dlake.

Zdrav i dobro razvijen godišnjak mijenja dlaku prije svih ostalih srndaća, te po pravilu posljednji čisti rogovlje. Rijetko ih očisti u maju, a po pravilu oni najperspektivniji godišnjaci, kojima jaki parogovi rastu duže, rogovlje očiste ponekad čak u julu. U praksi se dešava da lovac izvrši odstrel srndaća u junu, a da on još nije skinuo bast, uz obrazloženje da je riječ o „škartu“, što je svakako velika greška. Pravilo je da zreli srndaći najranije očiste rogovlje.

Sve navedeno jasno ukazuje na to da je za uspješan lov srndaća neophodno poznavati svako grlo, te kod izvođenja odstrela pravilno odabrati grlo za odstrel. Nažalost, česta je praksa da lovac puca na prvo grlo koje mu izađe na nišan, a nerijetko lovac u lovu na srndaća ne posjeduje dvogled.

Generalno, lov srneće divljači se sprovodi kroz uzgojni, sanitarni, redovni (trofejni) i redukcioni odstrel, čije bi osnove trebalo da poznaje svaki lovac koji uzima dozvolu za lov ove plemenite vrste divljači.

Uzgojni odstrel podrazumijeva izlučivanje iz lovišta oba pola srneće divljači koja su zakržljala i prestarjela, te muška grla sa slabim trofejima, odnosno grla koja su nepoželjna za razmnožavanje. Ovim odstrelom reguliše se odnos polova, starosna struktura, zdravstveno stanje, kvalitet trofeja i ekonomski kapacitet lovišta.

Pri uzgojnom odstrelu srndaća na prvom mjestu se odstreljuju oštećeni srndaći, zatim srndaći u opadanju, manje tjelesne težine i slabijeg rogovlja u svim starosnim kategorijama. Tek oko četvrtine od predviđenog odstrela činiće i zreli srndaći, koji bi trebalo da imaju dobru trofejnu vrijednost i to su „plodovi“ uzgajivačkog rada. Dobri poznavaoci ove vrste divljači prilikom uzgojnog odstrela gotovo da ne mogu napraviti grešku. Ovakvim vidom odstrela daje se šansa najboljima da ostave potomstvo, što znači kvalitetniju lanad, a samim tim i kvalitetniju populaciju matičnog fonda. Dobra i jaka muška grla treba odstrijeliti tek po završetku parenja u tekućoj lovnoj godini, da bi ostvarila još jednu generaciju potomstva.

Sanitarni odstrel

Sanitarni odstrel podrazumijeva izlučivanje iz lovišta oštećenih, bolesnih i na bolest sumnjivih grla, koja svojim izgledom i ponašanjem na to upućuju. Ova mjera se sprovodi zbog nemogućnosti liječenja bolesti, a svi odstrijeljeni bolesni primjerci i njihovi odgovarajući dijelovi treba da se dostave veterinarskim ustanovama na pretragu ili da se zakopaju.

Sanitarni odstrel se može sprovoditi kao krajnja mjera i na zdravim primjercima, u slučaju da se sigurno ustanovi zarazna bolest koja se prenosi međusobnim kontaktom divljači.

U skladu sa navedenim uzgojnim i sanitarnim odstrelom iz lovišta treba odstraniti:

Lanad – oba pola koja su kržljava, mršava, jako rano ili jako kasno olanjena, kod blizanaca ona slabija, lanad sa tjelesnim nedostacima, bolesna, ranjena, povrijeđena, iscrpljena bolešću.

Podmladak grla starosti jednu-dvije godine kad su slaba, zaostala u porastu i razvoju, bolesna, ranjena ili povrijeđena. Muška grla sa slabo razvijenim rogovljem, uskim ili jako širokim rasponom rogovlja, deformisanim rožištem, rogovljem u vidu „perike“ ili „kvrge“, sa tankim i kratkim rogovljem. Ovdje treba voditi računa o srnama dvizicama koje treba maksimalno štedjeti, kao i vrijedna muška grla koja su pravilno razvijena sa dobrim budućim trofejima.

Srednjodobna grla – starosti tri-četiri godine koja su se sa navedenim nedostacima „provukla“ kroz klasu mladih grla. Srednjodobna ženska grla koja se pare jako rano ili jako kasno i tako produžavaju period parenja, što jako negativno djeluje na kondiciju srndaća, „jalove“ i one srne koje vode slabu lanad, zatim ranjene, povrijeđene i bolesne srne. Kad se odstreljuje srna koja vodi lane, odstreljuje se i lane, ali tako da se najprije odstreli lane, pa onda srna. Srednjodobna muška grla u ovoj starosnoj klasi se izlučuju kad nemaju trofej u kategoriji „šesterca“, sa slabo razvijenim rogovljem nepravilnog oblika, sa jako oštrim parošcima ili jako tupim – trulim vrhovima parožaka, kad su ranjena, povrijeđena i bolesna. S obzirom na to da u ovoj klasi starosti muška grla pokazuju kakav će dati trofej, uzgojni odstrel u ovoj klasi starosti je najintenzivniji.

Zrela grla – oba pola kad su tjelesno oslabila bez obzira na uzroke, zatim ranjena, povrijeđena i bolesna grla, te srne koje se lane rano ili kasno i koje vode slabu lanad. Sprovođenju mjera uzgojnog i sanitarnog odstrela treba posvetiti posebnu pažnju u smislu angažovanja najiskusnijih i najstručnijih lovaca, uz sprovođenje maksimalnog nadzora.

Redovni (trofejni) odstrel podrazumijeva izlučivanje iz lovišta prvenstveno muških grla koja nisu bila obuhvaćena uzgojnim odstrelom, a tek onda normalno razvijenih i zdravih trofejno vrijednih grla. Ovaj odstrel predstavlja „žetvu“ dobro gajene divljači koja, pored trofeja, daje meso i kožu. Dobra i jaka muška grla u redovnom odstrelu treba odstrijeliti tek po završetku parenja u tekućoj lovnoj godini, da bi ostvarila još jednu generaciju potomstva. Smatra se da ukupan broj ovih grla u toku godine iznosi tek četvrtinu od ukupnog broja srndaća planiranog za odstrel.

Što se tiče vremenskog sprovođenja odstrela, treba se pridržavati pravila da se uzgojni odstrel sprovodi u toku lovne sezone, a sanitarni tokom cijele lovne godine, dok se redovni odstrel sprovodi takođe u vrijeme lovne sezone.

Redukcioni odstrel, koji podrazumijeva odstranjivanje suvišnih grla oba pola, primjenjivaće se kod pojave viška grla iznad ekonomskog kapaciteta u lovištu.

Na osnovu Naredbe o vremenu lova lovostajem zaštićene divljači („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 3/10) srndać se lovi od 15.5. do 15.9, a srna i lane od 1.9. do 31.12. tekuće godine. Odstrel srneće divljači dozvoljen je puškom sa izolučenom cijevi najmanjeg kalibra 5,6 mm i zrnom težine najmanje 3,5 grama.

izvor: lovcirs.com Darko Jovanić